Porażka systemu wyborczego PKW

Jak powszechnie wiadomo, przy wyborach samorządowych zaliczyliśmy malowniczego w tym roku malowniczego faila. Nie, żeby było to trudne do przewidzenia, biorąc pod uwagę błędy w zabezpieczeniach widoczne już wcześniej. No, ale powiedzmy, że niezabezpieczenie maszyn developerskich może się zdarzyć najlepszym i nie musi rzutować na zachowanie produkcji.

Tak się składa, że w pewnym okresie mojego życia miałem regularne doświadczenia z komisjami. Pierwszy raz pracowałem w komisji dawno temu, gdy jeszcze każdy mógł się zgłaszać samodzielnie (a nie przez partię) i było losowanie wśród zgłoszonych. Miało to pewne wady, więc zmieniono sposób zgłaszania kandydatów do komisji – musiały robić to komitety wyborcze. I z tym sobie poradziłem, bo zawsze znalazł się ten czy inny komitet wyborczy, który nie wymagał bycia partyjnym aktywistą i po prostu zgłaszał studenta, który chciał sobie dorobić. Tu też mam pewne ciekawe doświadczenia i przemyślenia, ale to może przy innej okazji. Koniec końców, w młodym wieku miałem całą procedurę dobrze opanowaną, parokrotne doświadczenie, spory dystans do którejkolwiek partii politycznej… Jednym słowem, bezstronny wyborczy gun for hire.

Zwieńczeniem mojej kariery okołowyborczej było wystawienie mnie przez jeden z komitetów jako… męża zaufania. Tu akurat znajomi organizowali partii kampanię i szukali zaufanych ludzi znających się na rzeczy. Pamiętam, że już wtedy średnio się kwapiłem do pracy w komisjach ze względu na stawki. No ale jako mąż zaufania jakoś lepsze pieniądze dostałem (a pracy mniej), więc jakoś poszedłem.

Pamiętam, że były to chyba pierwsze „zinformatyzowane” wybory. Pamiętam, że samo liczenie poszło komisji, nawet sprawnie, natomiast pojawiły się „problemy z systemem”. IIRC rzecz działa się w szkole. Szkolny informatyk robił za obsługę informatyczną lokalu i rozłożył ręce przy wprowadzaniu. System „nie przyjmował” danych z karty (poprawnie wypełnionej). IIRC poszło m.in. o nieprzyjmowanie ilości kart nieważnych innej niż zero. Komisja wpadła na pomysł, że w sumie w takim razie najprościej będzie… poprawić na protokołach na zero, bo w sumie i tak nieważne. I byliby to chyba zrobili, gdybym nie uświadomił, że od razu mogą wpisać mój protest na protokole i najpewniej do rana nie wyjdą, bo centrala ich cofnie do poprawki.

Atmosfera na moment zgęstniała, ale niedługo później okazało się, że nie tylko my mamy problem (wcześniej jakoś nikt takiej informacji nie udzielił), nie działa więcej rzeczy i przyszło z centrali zarządzenie, że olać system informatyczny, przechodzimy na ręczne. Czyli, że robimy wszystko po staremu i wszystko mamy gotowe do zawiezienia. Tak czy inaczej, wtedy system zaliczył malowniczą porażkę. Swoją drogą przez tego typu akcje (robisz dobrze, siedzisz parę godzin dłużej) i brak przewidywalności czasu trwania pracy (bo w komisji jednak różni ludzie się trafiają) zniechęciłem się ostatecznie do siedzenia w komisjach.

Teraz mamy powtórkę. Znajomi z IT są bardzo rozbawieni słysząc o problemach z 3 tys. jednoczesnych połączeń. Nie dziwię się. Zaprojektowanie systemu, który przyjmie dane nie jest trudne. Dziwi mnie – i nie tylko mnie – co innego. Mianowicie, czemu co roku projektuje się i wykonuje system od zera, bez żadnego doświadczenia z lat ubiegłych? Jaki byłby problem z tym, żeby specyfikacja protokołu była prosta i jawna, część zarówno serwerowa, jak i kliencka rozwijana jako open source i używana ponownie przy każdych wyborach? Przecież format protokołu praktycznie się nie zmienia. I jest bardzo prosty. Spokojnie można studentom jako zadanie na zaliczenie semestru zadać opracowanie formatu przesyłu danych[1]. Dokumentacja systemu też na wolnej licencji, żeby łatwo można było odtworzyć – i w razie potrzeby poprawić – środowisko.

Żeby nie było, że tylko firma winna, IMHO sporą winę za sytuację ponosi PKW, która powinna być w stanie w dowolnym momencie przejść skutecznie na system ręczny. Informatyzacja wyborów to jedynie bonus, nie ich sedno. Ale u nas pokutuje wciąż – nie tylko przy wyborach – bożek systemu informatycznego, najwyższej wyroczni i zarazem wykładni. System nie pozwala i koniec, bo system to rzecz święta.

Na Niebezpieczniku jest dobry artykuł nt. wyborów, w którym jest więcej informacji nt. systemu oraz przyczyn porażki. Osobiście najbardziej przerażony jestem tym, co tam wyczytałem:

Nikt nie weryfikuje protokołów papierowych opracowanych przez GKW i wprowadzonych do kalkulatora a następnie zatwierdzonych przez TKW o ile nie pojawią się protesty wyborcze, bodajże po 30 dniach od upłynięcia czasu na zgłaszanie protestów protokoły oryginalne są utylizowane, na kolejnych szczeblach sprawdzana jest tylko suma kontrolna. (chodzi o skan kodu z protokołu papierowego i jego porównanie z sumą kontrolną danych dostarczonych elektronicznie — dop. red.)

Mam nadzieję, że suma kontrolna jest wyliczana w taki sposób, że weryfikuje jednocześnie dane nt. oddanych głosów. Tak czy inaczej spodziewałbym się, że w tak ważnym wydarzeniu nie będzie polegać się tylko na widzimisię wprowadzającego, tylko ktoś dane z papierowego protokołu wklepie dla pewności jeszcze raz. Bo prosta suma kontrolna, czy też suma kontrolna o znanym algorytmie wyliczania jak najbardziej zabezpieczy przed literówką, ale nie przed celową manipulacją (partii A dodać 50, partii B odjąć 10, partii C odjąć 40). A do komputera nie wprowadza komisja, tylko pojedynczy operator.

[1] Przynajmniej za czasów moich studiów można było, nie wiem jaki teraz jest poziom na uczelniach. Z systemem już bym nie polegał na studentach, tu się jednak trochę praktyki przydaje.

Wybory samorządowe – głosowanie poza miejscem zameldowania

Byłem przekonany, że w przypadku wyborów samorządowych można głosować tylko tam, gdzie się jest zameldowanym na stałe. Jest nieco inaczej – można się dopisać, choć wymaga to nieco zachodu. IMO nawet więcej, niż nieco, ale wygląda, że się da.

Dokładny opis procedury, wraz z dokumentami i wymaganiami znajdziecie we wpisie dotyczącym wyborów samorządowych na Ulepsz Poznań.

Jak dla mnie trochę przerost biurokracji nad treścią: dwa dokumenty (przy czym deklaracja jest dokładnym powieleniem danych zawartych we wniosku), ksero dowodu osobistego (c’mon, to już wpisanie danych dowodu i okazanie go w urzędzie nie wystarczy?). Do tego dochodzą zaświadczenia z zakładu pracy, akty własności, oświadczenia sąsiadów lub osób wspólnie zamieszkujących. Dużo. Jak dla mnie – za dużo.

Inna sprawa, że nie interesowałem się na kogo głosować, bo byłem przekonany, że i tak głosować nie mogę, więc parcia na pójście na wybory nie mam. Po prostu sobie odpuszczę (choć w sumie samorządowe ważniejsze…), a zamiast tego wyprostuję (w końcu) kwestię stałego zameldowania. Tu też ilość zmian i biurokracji mnie przeraża, będę musiał poszukać jakiejś checklisty co muszę zrobić przy zmianie stałego zameldowania. Węszę hardcore na milion miejsc.

Nawiasem, do prostowania kwestii meldunkowych bardzo zniechęciła mnie dawno temu dezinformacja w UM. Zapytałem w informacji, co muszę zrobić w przypadku meldunku czasowego, usłyszałem, że muszę gonić z książeczką wojskową do WKU. Zapytałem o adres i dostałem… samą ulicę (Bułgarska IIRC). Okraszoną – po moim zapytaniu o dokładny adres – tekstem, że „wszyscy wiedzą, gdzie jest WKU w Poznaniu”. Otóż nie wszyscy mają takie hobby, by studiować lokalizacje WKU w miastach, w których nie mieszkają[1].

[1] Tak, mogłem sprawdzić na necie. Ale wtedy nie miałem netu. I jakby od tego jest informacja w UM, żeby tak podstawowe dane zapewnić. No i nie było to coś, co spędzało mi sen z powiek. Więcej: do niczego ten meldunek czasowy nie był przez lata w praktyce potrzebny. A potem były szumne deklaracje, jak to miłościwie nam panujący znoszą obowiązek meldunkowy. AFAIK nadal nie znieśli, nasi mistrzowie skutecznych działań…

Owoc żywota twojego je ZUS?

Niecały tydzień pozostał do zakończenia najważniejszego IMO w tym roku głosowania w Polsce. Chodzi oczywiście o wybór pomiędzy OFE a ZUS. Jest to jedna z niewielu okazji do opowiedzenia się jasno za lub przeciw polityce rządu (o mądrym niegłosowaniu w tradycyjnych wyborach pisałem wcześniej). Rządu, który najpierw dał możliwość wyboru miejsca, gdzie lokujemy – niestety obowiązkowo – zarobione pieniądze, a następnie tę możliwość odebrał, zabierając połowę odłożonych przez nas składek do ZUS.

Nie ma co mieć złudzeń. Na efekt końcowy, czyli wysokość emerytury, wybór jednej lub drugiej opcji jest praktycznie pomijalny. W najbardziej pesymistycznym wariancie możemy stracić 15% składki emerytalnej. Najbardziej optymistyczny wariant trudno przewidzieć. Skuteczność inwestowania i gospodarność ZUS jest znana, więc OFE naprawdę IMO musiałyby się postarać, by wypaść gorzej. Z drugiej strony tego typu zagrywki rządu i zmiana otoczenia ekonomicznego nie poprawiają OFE warunków działania.

Niemniej, jak pisałem wcześniej, decyzja dla większości jest głównie polityczna. Kontrowersji wokół sprawy jest więcej. Nie chodzi tylko o zabranie połowy pieniędzy z OFE do ZUS. Dochodzi do tego wariant domyślny czyli zmiana dokonanego przez obywateli wyboru (pomijam tych, którzy nie wybierali OFE, tylko zdali się na losowanie). OFE otrzymały również zakaz reklamowania możliwości pozostawienia u nich składek. Czyli mamy cenzurowanie prywatnych przedsiębiorstw i podejście rządu wybory będą powtarzane tak długo, aż wybierzecie co chcemy. Bo może zapomnicie wybrać, a wtedy wybieracie nasz wariant.

Decyzja podejmowana nie jest na zawsze. Będzie można zmienić wybór za 2 lata, a potem co kolejne 4 lata. Natomiast aby jasno uzyskać efekt sprzeciwu przeciw polityce rządu należałoby zagłosować już teraz. Brak dokonania wyboru do końca lipca oznacza przeniesienie wszystkich składek do ZUS. Nie warto czekać do ostatniego dnia. Do tej pory wyboru dokonała tylko niewielka liczba uprawnionych osób, co może oznaczać kolejki w urzędach ZUS, szczególnie pod koniec miesiąca.

Po szczegóły typu wyliczenia, wzór deklaracji i inne źródła odsyłam do subiektywnego, ale solidnego wpisu OFE czy ZUS. Większość danych na końcu ww. wpisu plus bardzo dobra „bibliografia”, czyli odnośniki do innych źródeł w temacie.